У студзені – лютым споўнілася 77 год, як на Случчыне падчас карных аперацый фашысцкія захопнікі спалілі трыццаць вёсак. Усяго за гады Вялікай Айчыннай вайны на тэрыторыі раёна было знішчана 36 вёсак, з якіх 12 так ніколі і не адрадзіліся.
(Працяг. Пачатак – у «СК» за 19 сакавіка 2020 года.)
Успамінае Роза Дзянісаўна Цыганкова
У вёсачцы Краснае (у адну вуліцу стаяць дамы) на ўсходзе Слуцкага раёна нарадзілася і ўсё жыццё пражыла Роза Дзянісаўна Цыганкова (дзявочае прозвішча Шуміна). Мы размаўляем з ёй на шырокай вясковай вуліцы, яна ўспамінае пра сваіх родных і блізкіх, а больш пра цяперашняе жыццё.
– У бацькі Дзяніса Пятровіча і маці Веры Мікітаўны нас было трое, я і два мае браты, Пятрок і Васіль, – расказвае Роза Дзянісаўна. – Калі пачалася вайна, то ў нашых лясах спачатку з’явіліся акружэнцы, а потым і партызаны з разбітай пад Старымі Дарогамі дывізіі. Мой брат Пятрок пайшоў у партызаны ў 1942 годзе ў атрад Макарэвіча. Калі пачалася блакада партызанскай зоны ў 1943 годзе, бацька, маці і я былі ў лесе, чакалі прыходу немцаў. Але маці вярнулася ў вёску, каб забраць карову. У гэты час карнікі пачалі страляць, адну жанчыну паранілі, а маці забілі. Затым фашысты пачалі шукаць астатніх жыхароў у лесе. Схапілі майго бацьку, моцна збілі і адправілі ў Старыя Дарогі ў лагер ваеннапалонных. Затым яго павезлі ў Германію, потым – у Францыю, дзе ён знаходзіўся да 1944 года і быў вызвалены з палону войскамі саюзнікаў. У 1945 годзе бацька вярнуўся ў Краснае, дзе і жыў да смерці.
Увесь гэты час я жыла ў сям’і цёткі, матчынай роднай сястры, у зямлянцы. Пасля вызвалення вярнулася ў сваю родную хату, бо нашу вёску немцы не спалілі. Партызан у нас не было. Толькі летам 1943 года, калі партызаны ў Гутніцы абстралялі нямецкі самалёт, тады фашысты разбамбілі і спалілі Гутніцу, якая знаходзілася побач. Скінулі некалькі бомбаў і на наша Краснае, але ні адна не папала на дамы, толькі моцна параніла свойскую жывёлу. А суседнія вёскі Лявішча, Гандарэва, Старэва, Падстарэва, Лазараў Бор, Чырвоную Старонку знішчалі разам з людзьмі зімой 1943 года. Тады мы са страху пакінулі свае дамы і пайшлі жыць у лес.
Памятаю, калі мамы ўжо не было, а бацьку забралі ў лагер, да нас у вёску прыйшлі партызаны, чалавек пятнаццаць, жылі амаль тыдзень. Але нехта паведаміў аб гэтым у паліцыю. Тады паліцаі акружылі Краснае і ўсіх партызан забілі, толькі аднаго ўзялі ў палон і адправілі ў лагер у Старыя Дарогі. Аб гэтым пасля вайны расказаў мой бацька.
Пасля вайны бацька, я і мой брат Васіль жылі ў сваёй хаце. Я пайшла працаваць у калгас, мне было 12 гадоў. Потым працавала ў Гутніцы запраўшчыцай.
Сёння ў нашым Красным жывуць у асноўным дачнікі. А прапісаныя толькі два чалавекі.
Пакуль людзі помняць, расказваюць пра той час, памяць жывая. Памяць, якая не дазволіць паўтарыцца жахам вайны.
Васіль ЦІШКЕВІЧ,
навуковы супрацоўнік
Слуцкага краязнаўчага музея.
(Працяг тэмы будзе.)
